KONU 51: BÖBREK YETMEZLİĞİNDE İLAÇ KULLANIMI

GENEL BİLGİLER

Böbrek birçok ilacın veya metabolitinin vücuttan uzaklaştırılmasına katkıda bulunur; bu nedenle böbrek fonksiyonlarında bozulma ilacın veya metabolitinin vücutta toksik düzeylere yükselmesine neden olabilir. Ayrıca böbrek yetmezliği olan hastalarda ilacın böbrek dışı metabolizmasında (emilim, dağılım, parçalanma...) da anormallikler olabilir. Bu nedenlerle böbrek hastalarında bazı ilaçların dozunda değişiklik gerekir. Bu bölümde öncelikle böbrek hastalarında herhangi bir ilaç verilecek iken dikkat edilmesi gereken temel prensiplerden bahsedilecek, daha sonra mümkün olduğunca yeni ilaçları da içeren bir tabloda (Tablo 1) pratik bilgiler verilecektir. Bu tabloda temel amaç böbrek yetmezlikli hastalarda yüksek doz ilaç ve metabolitlerinin yan etkilerinden korunmaktır.

Ayrıca, bu tabloda kısaca ilaçların böbrek ve sıvı-elektrolit metabolizmasına ait yan etkilerinden bahsedilmiştir; örneğin penisilinler interstisiyel nefrit, spironolactone hiperpotasemi, acetylsalicylic acid metabolik asidoz.... Bu tabloda ilaçların farmakokinetiği ile ilgili bilgi verilmemiştir. Bu bilgiler kaynaklardan kolaylıkla elde edilebilir.

Böbrek hastalarında ilaç dozları ayarlanırken öncelikle böbrek yetmezliğinin derecesi bilinmelidir. Sadece serum kreatinin düzeyine bakarak hastada böbrek yetmezliği olmadığını söylemek doğru değildir. Böbrek yetmezliğinin derecesini belirlemek için glomerüler filtrasyon değeri (GFD) ölçülmelidir. Endojen kreatinin klirensi GFD ölçümünde kullanılan en pratik testtir ve değişik yöntemlerle ölçülebilir (Bakınız Konu 1).

Böbrek yetmezliğinin derecesi saptandıktan sonra Tablo 1'in yardımı ile ilacın dozu ayarlanabilir. Böbrek yetmezliğinde yükleme dozunda genellikle değişiklik yapılmaz; ancak ödem veya asit varlığında daha yüksek doz yükleme gerekirken dehidrate hastalarda yükleme dozunun azaltılması gerekebilir. İdame dozlarında değişiklik gerekebilir; idame dozunda değişiklik iki şekilde yapılabilir;

1.Doz azaltılır, dozların uygulanma aralığı değişmez: Sabit kan ilaç düzeyi sağlanmasının istendiği durumlarda tercih edilir (Örnek 3). 2.Dozların uygulanma aralığı artırılır, uygulanan doz değişmez: Yarılanma ömrü uzun olan ilaçlarda tercih edilir (Örnek 4).

KAYNAKLAR 1.Cockcroft DW, Gault MH. Prediction of creatinine clearence from serum creatinine. Nephron 1976;16:31-41. 2.Akova M. Renal yetmezlik ve antibiotik kullanımı. Klinik uygulamada antibiotikler ve diğer antimikrobiyal ilaçlar. Akalın HE (ed). Feryal, Ankara 1994:338-348. 3.Bennett WM, Aronoff GR, Golper TA ve ark. Drug prescribing in renal failure. Dosing guidelines for adults. 3. baskı,American College of Physicians, Philadelphia 1994. 4.Golper TA, Bennett WM. Use of drugs in renal failure. Textbook of Nephrology. Massry SG, Glassock RJ (eds). Williams and Wilkins, Baltimore 1996: 1612-1625. 5.Stanford JP, Gilbert DN, Sande MA. Guide to antimicrobial therapy. Dallas, 25.baskı, 1995:109-113. 6.Bennett WM, Swan SK. Drug therapy in renal disease. American Scientific Medicine 1995; 10 Neph X: A1-39. 7.Shuler C, Golper TA, Bennett WM. Prescribing Drugs in Renal Disease. The Kidney. Brenner BM (ed). WB Saunders Company, Philadelphia, 1996: 2653-2702. 349 8.Gambertoglio JG, Aweeka FT, Blythe WB. Use of drugs in patients with renal failure. Diseases of the Kidney. Schrier RW, Gottschalk CW (eds). Little, Brown and Company, Boston 1993: 3211-3268. 9.Livornese LL, Benz RL, Ingerman MJ, Santoro J. Antibacterial agents in renal failure. Infectious Disease Clinics of North America. 1995; 9: 591-614.